Υπάρχει ο επίγειος παράδεισος; Εκεί όπου ο άνθρωπος ζει μέσα σε μία αδιατάρακτη αρμονία, με σεβασμό προς τη Φύση, παραδομένος στον χρόνο; Εκεί όπου η απλή βουκολική ζωή συναντάει την απόλυτη γνώση και την ευδαιμονία;
Οι αρχαιότεροι μύθοι αναφέρουν αυτό τον επίγειο παράδεισο με το όνομα Αρκαδία. Καταπράσινα βουνά, γάργαρα νερά, παιδική αθωότητα και ανεμελιά. Πρόκειται για τον ίδιο τόπο όπου σήμερα βρίσκεται ο νομός Αρκαδίας, έμελλε όμως να λάβει μυθολογική και θεολογική έννοια.
Η Αρκαδία ήταν ο τόπος που γεννήθηκε και λατρευόταν ο θεός Πάνας. Πρόκειται για έναν παρεξηγημένο Θεό που κρύβει τις ιδιότητές και τα χαρακτηριστικά αυτού που αργότερα έγινε γνωστό σαν Αρκαδικό Ιδεώδες.
Ο Πάνας ήταν γιος του Θεού Ερμή και μίας νύμφης, η οποία δεν είναι σαφές αν ήταν η Καλλιστώ, η Δρυόπη ή η Πηνελόπη. Σύμφωνα όμως με μία άλλη εκδοχή, ήταν γιος του Διός και της Ύβρεος. Η πιο κοινώς αποδεκτή άποψη είναι ότι ήταν όντως τέκνο του Ερμή. Το σώμα του θεού καθώς και η φύση του ήταν διττή. Το επάνω μέρος ήταν ανθρώπινο και στο κάτω μέρος ήταν τραγοπόδαρος. Το κεφάλι του επίσης κοσμούσαν δύο κέρατα. Έπαιζε τη σύριγγα (ποιμενικός αυλός) που αποτελούνταν από επτά καλάμια προκαλώντας απαράμιλλη ευχαρίστηση σε όλη τη Φύση.
Ο θεός σχετίζεται με τους βοσκούς-ποιμένες, που αποτελούσαν κάποτε μυητικό τίτλο και είχαν βρει το νόημα της ζωής. Επίσης συμβολίζει την απλή και ήρεμη ζωή κοντά στη φύση και την πληρότητα που μπορεί αυτή να προσφέρει μακριά από το άγχος των σύγχρονων πόλεων.
Το κίνημα του αρκαδισμού άνθισε ιδιαιτέρως κατά την Αναγέννηση και πολλοί καλλιτέχνες δημιούργησαν έργα για αυτόν τον ιδεατό τόπο. Σε εκείνη την περίοδο καθιερώθηκε και η έκφραση “ήμουν κι εγώ στην Αρκαδία”, η οποία εμφανίστηκε στον πίνακα του ζωγράφου, Nicolas Poussin, “Οι βοσκοί της Αρκαδίας”, το 1630, αλλά και σε δεύτερο πίνακά του, το 1636. Οι πίνακες απεικονίζουν τρεις Αρκάδες βοσκούς, σε απροσδιόριστη αρχαϊκή εποχή, συμμετρικά τοποθετημένους γύρω από έναν τάφο, στον οποίο είναι χαραγμένη η μυστηριώδης φράση. Δίπλα τους στέκεται μια γυναικεία μορφή.
Στο δεύτερο χρονολογικά πίνακα που βρίσκεται στο Λούβρο, ο ένας από τους βοσκούς γονατιστός διαβάζει την επιγραφή, ο δεύτερος κοιτάζει παθητικά τη σκηνή, ενώ ο τελευταίος μοιάζει να συνομιλεί με την άγνωστη γυναίκα που στέκεται δίπλα του.
Το θέμα, όμως, και η επιγραφή δεν ανήκουν καν στον Poussin. Είχαν ήδη αποδοθεί από τον Giovanni Frncesco Barbieri τον επονομαζόμενο Guercino (1491-1666) σε άλλον πίνακα, του 1618, που σήμερα βρίσκεται στη Ρώμη. Ο πίνακας του Guercino αναπαριστά δύο βοσκούς που, βγαίνοντας από το δάσος ανακαλύπτουν μια ανθρώπινη νεκροκεφαλή κι έναν τάφο, πάνω στον οποίο είναι χαραγμένη η συγκεκριμένη φράση.
Γύρω από το νόημα της φράσης έχει ξεσπάσει πόλεμος κατά καιρούς, ανάμεσα στους ερευνητές, ωστόσο η Αρκαδία, ως ιδέα, και ο βαθύτερος συμβολισμός της, ενέπνευσαν τους καλλιτεχνικούς και πνευματικούς κύκλους της εποχής και στάθηκαν ένδειξη της αναγνώρισης των ιδανικών που εκφράζονται μέσα από τον τόπο αυτό, τα οποία είναι πανανθρώπινα.
Είναι ενδεικτικό να αναφέρουμε ότι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Τόμας Τζέφερσον, συνέταξε το αμερικανικό σύνταγμα με βάση το αρκαδικό ιδεώδες.
Το όνομα Αρκαδία συμβολίζει μία πολύ παλιά εποχή κατά την οποία οι άνθρωποι είχαν βρει το νόημα της ζωής και την απολάμβαναν πραγματικά. Συμβολίζει επίσης έναν αυτάρκη τρόπο ζωής όπου οι παραγωγοί είναι ταυτόχρονα και καταναλωτές και οι κύκλοι της ζωής κλείνουν ομαλά και φυσικά.
Οι πιο μυστικιστικές ερμηνείες του αρκαδισμού, κάνουν λόγο για την κιβωτό του Θεού και το σημείο από όπου ξεκίνησε η ίδια η ζωή. Η φράση “ήμουν κι εγώ στην Αρκαδία” μας καλεί σε μία εσωτερική αναζήτηση και σε ένα βαθύτερο στοχασμό σχετικά με το απώτερο παρελθόν και μία νοσταλγική εποχή αθωότητας, που μας φέρνει στο νου και τον χριστιανικό παράδεισο. Όπως και να έχει, μία και μόνο φράση είναι ικανή να μας αφυπνίσει και να μας συγκινήσει.
Την ίδια στιγμή που βρισκόμαστε όλοι στοιβαγμένοι στις μεγαλουπόλεις είναι που η ανάγκη για αναβίωση του αρκαδικού ιδεώδους είναι τελείως επιτακτική πλέον.
Μέχρι τότε, να δούμε τι θα αλλάξει!
Change is the only Constant
