Ένα από τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τον άνθρωπο από το ζωικό βασίλειο, είναι η φαντασία. Η ικανότητα του φαντάζεσθαι βρίσκεται στα όρια της γνώσης του πραγματικού και της δημιουργίας του νέου. Είναι στην καρδιά δηλαδή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Έχοντας αυτό το χάρισμα ο άνθρωπος μπόρεσε και ξέκοψε από την “βαρετή” φυσική ζωή, δημιούργησε γλώσσα και τέχνη και κατ’επέκταση έναν ολόκληρο κόσμο που βγήκε από τη φαντασία του και πήρε σάρκα και οστά. Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι, από όλες τις απόψεις, ένα μείγμα εμπέδωσης των φυσικών νόμων συνδυασμένων με εκείνα που ο άνθρωπος φαντάστηκε για τον εαυτό του και το περιβάλλον του.
Καμιά φορά, όμως, ο δρόμος που χρειάζεται να διανυθεί μεταξύ του οράματος και της υλοποίησής του, είναι θεοσκότεινος και γεμάτος φυσικά εμπόδια. Στην μόνιμη πάλη του απέναντι στη φύση, ο άνθρωπος αναγκάστηκε να κάνει εκπτώσεις στη φαντασία του και να προσγειωθεί ανώμαλα σαν τον Ίκαρο. Βλέπουμε πάμπολλους πολίτες σε συνθήκες φτώχειας, με τις βασικές ανάγκες της στέγης, της σίτισης και της ένδυσης να υποκαλύπτονται και να προκαλούν θλίψη, εγείροντας το ερώτημα αν θα ήταν προτιμότερο να ζούσαν μόνοι στην άγρια φύση. Τελικά ο άνθρωπος εκπολιτίστηκε ή δημιούργησε μία ακόμη πιο άδικη “ζούγκλα” στην οποία θα παραμείνει αιωνίως εξόριστος από την παλιά Εδέμ;
Είναι αξιοπερίεργο το πώς αναπτύχθηκε η φαντασία και για ποιο λόγο, σε ένα σύμπαν με τόσο απόλυτους φυσικούς νόμους κατά τα άλλα. Δεν ήταν αρκετή η φυσική ζωή; Ποιο είναι το ζητούμενου αυτού του εξελιγκτικού μονοπατιού;
Πιθανόν έχετε ακούσει τη θεωρία πως ο άνθρωπος είναι ένα μέσο που χρησιμοποιεί το σύμπαν για να γνωρίσει τον εαυτό του. Κάτι τέτοιο φυσικά θα απαιτούσε την ανάπτυξη της φαντασίας και θα έδινε και μία απάντηση στο ερώτημα γιατί ο άνθρωπος αντιμάχεται τη φύση διαπράττωντας αυτή την συνεχόμενη ύβρη, μιας και σε κάθε στάδιο αυτής της επαναλαμβανόμενης τραγωδίας, ο άνθρωπος οδηγείται σε μία ακόμη κάθαρση.
Μιλώντας για την ανθρωπότητα συλλογικά, ασχέτως από την παραπάνω θεωρία, και έχοντας κατά νου πως ο άνθρωπος είναι ένα κατεξοχήν δραματικό ον, πώς αλλιώς μπορεί να περιγραφεί ο πολιτισμός αν όχι τραγικός;
Η ανάπτυξη της φαντασίας σε αντιδιαστολή με τον αγώνα επιβίωσης στον υπαρκτό κόσμο, είναι ακόμη μία έκφραση του διπόλου μέσα στο οποίο βρίσκεται το πεδίο δράσης του ανθρώπου, το οποίο δίπολο σε αυτή την περίπτωση καταδεικνύει και τη μέγιστη αντίφαση που εδρεύει στην σύγχρονη ανθρώπινη φύση. Πρόκειται για την ακροβασία του ανάμεσα στο υπαρκτό και το φανταστικό, το φυσικό και το μεταφυσικό και αφορά εν τέλει τόσο τη ζωή όσο και το θάνατο. Η ισορροπία των δύο αυτών κόσμων αποτελεί έναν νοητικό άθλο, εφόσον παρατηρείται στον καθένα ξεκάθαρο προβάδισμα του ενός πόλου έναντι του άλλου. Υπάρχουν πολίτες που φτάνουν στα όρια της φαντασιοπληξίας υποκύπτοντας στη φαντασία τους, πιθανότατα θέλοντας να καταφύγουν σε αυτή δεδομένης της κοινωνικής κατάστασης ή μη μπορώντας να αντιμετωπίσουν αλλιώς το φόβο του θανάτου. Υπάρχουν και εκείνοι που βασίζονται στον εμπερικό κόσμο αποκλειστικά, απορρίπτοντας οτιδήποτε δεν εκδηλώνεται “υλικά” στο φυσικό πεδίο. Πώς γεφυρώνονται οι θεμελιώδεις μαγνητικές αντιθέσεις της θρησκείας και της επιστήμης; Της τέχνης και της οικονομίας; Του υλικού και του άυλου;
Από τη στιγμή που ο άνθρωπος φέρει μέσα του αυτές τις δυνάμεις, της λογικής σκέψης και της φαντασίας, η κοινωνία οφείλει να κατευθυνθεί προς μία ανθρώπινη παιδεία τελείως διαφορετική από ότι είναι σήμερα. Η εξειδίκευση καταδικάζει το ανθρώπινο πνεύμα σαν καύσιμο στο αόρατο γρανάζι ενός όχι πλέον αμφιλεγόμενου, αλλά αποδεδειγμένα ζημιογόνου μηχανισμού παραγωγής πλούτου που τελικά αφορά απειροελάχιστους. Ο άνθρωπος σε αυτό το καθεστώς ασφυκτιά και τερατοποιείται. Όλοι μας χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθούμε, να μάθουμε, να ανακαλύψουμε και με τη σειρά μας να προσφέρουμε. Αν όχι, θα γίνουμε άλλο ένα αγκάθι στον κοινωνικό ιστό. Κι όπως λέει κι ο Σοπενχάουερ,
“Κανένα τριαντάφυλλο χωρίς αγκάθι, αλλά πολλά αγκάθια χωρίς τριαντάφυλλο”
Εγγραφείτε για περισσότερα…
Change is the only Constant